FOSBORY FLOP TEKNİĞİN BİYOMEKANİK ANALİZİ

BÖLÜM III

 

Tayfun AYGÜN

- ABTD 3’ten devam-

 

SIÇRAMA SÜRESİ

 

    Yüksek atlamada sıçrama ayağının sıçrama noktasına basıp ayrılışına kadar geçen süreye ''sıçrama süresi'' adı verilir. Bu yazıda sıçrama süresi TTO ile sembolize edilmiştir. Tablo 4'de TTO değerleri sıralanmıştır.

 

    TABLO- 4

     İSİM                              TTO               HBAR               HPK               ATLAYIŞ

     ERKEKLER

     Adveyenko                     0.21              2.38                  2.43               Başarılı

     Dalhauser                      0.18              2.32                  2.36               Başarılı

     Howart                          0.16              2.33                  2.39                Başarılı

     Matei                            0.15              2.36                  2.38                Başarısız

     Nordquist                      0.16              2.38                  2.38                Başarılı

     Paklin                           0.20              2.38                  2.38                Başarılı

     Sotomayor                    0.21              2.34                  2.42                Başarısız

     Stones                         0.17              2.34                  2.33                Başarısız

     Zvara                            0.24              2.34                  2.44                Başarılı

    

 

     BAYANLAR

     Beyer                         0.17                1.97                  2.05                 Başarılı

     Bykova                       0.20                1.94                  1.98                 Başarılı        

     Davies                        0.16                1.91                  1.96                 Başarılı

     Draguieva                   0.15                1.00                   2.05                 Başarılı

     Huntley                      0.17                1.89                   1.96                Başarılı

     Kostadinova               0.14                 1.05                  2.08                 Başarılı

     Radetzky                   0.17                 1.91                  1.97                 Başarılı

     Ritter                         0.17                 1.90                  2.02                 Başarılı

     Sommer                    0.14                  1.96                 1.98                  Başarılı

 

     Sıçramanın sonucu VAM (vücut ağırlık merkezi)'nin çıta üzerinde ulaştığı maksimum yükseklik, sıçrama bölümünün sonunda VAM'nin yerle olan yüksekliğine,yere uyguladığı kuvvete,ve bu kuvvetin uygulanış süresine bağlıdır. Sıçrama ayağının yerden ayrılmadan hemen önceki yükseklik, yüksekçinin boy uzunluğunun %70 veya %75i kadar bir orandadır. Bunun anlamı; uzun bir fiziki yapıya sahip olan yüksekçi daha işin başında büyük bir avantaja sahip olacaktır.

     Sıçrama bölümünün sonunda VAM'nin çıktığı yükseklik ile saptanabilir. Sıçramadaki dikey hız değerleri (VZTO) Tablo-1'de görülmektedir (Dergini 3'üncü sayısına bakınız).Tablo-4'deki HBAR çıta yüksekliğini HPK ise yüksekçinin çıtayı geçerken VAM'nın çıktığı maksimum yüksekliği gösterir. Yer ne kadar çabuk etkilenirse etki-tepki esasına göre alınan cevap ta o kadar çabuk olacaktır. Yüksekçinin yerden kopuş hızı ne kadar fazla olursa VAM o kadar yükseğe çıkar.Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için tüm anlatılanlara ilave olarak OZOLIN'nin ortaya attığı ''kas elastikiyeti'' ne deyinmek gerekecek. Daha evvel yatayda kazanılan hız mümkün olan en kısa zamanda dikeye aktarılmalıdır derken,bu aktarma işlemi anında oluşan kaybın minimuma indirilmesi gerekliliği söz konusudur. Bu konuda OZOLIN'in yaptığı araştırma sonucu aktarma işlemindeki kaybın ana noktasının tekniksel hataların yanı sıra kas elastikiyeti olduğu sonucuna varmıştır. Kas elastikiyeti konusunun daha anlaşılır bir duruma gelmesi için bir örnek verelim: Birisi sert diğeri yumuşak lastikten yapılmış iki topu sert bir zemin üzerine belirli bir yükseklikten bırakalım. Yerçekimi kuvvetinden dolayı her ikisinin de artan bir hızla aşağıya düştüğünü görürüz. Şayet bu düşüş filme alınıp yavaşlatılarak izlenirse(saniyede 64 kare), her iki topun da düşüş şiddetinden dolayı zemine çarptıklarında şekillerinde bir deforme oluş gözlenir. Küre şeklinde olan toplar zemine çarptıklarında kısa bir süre oval bir şekil alır ve tekrar küre şekline dönüşerek yukarıya doğru sıçramasına devam ederler. Her iki top aynı yükseklikten bırakılmalarına rağmen sert yapılı topun diğerine oranla daha yükseğe sıçradığı görülür.Yumuşak yapılı topun deforme olup tekrar eski haline dönene kadar geçen süre serte oranla daha fazladır. Topun bu elastikiyeti sonucu sıçrama anında zaman kaybına neden olacaktır.    

 

 

       Örneğin 8m/sn'lik bir hızla koşan yüksekçi sıçradıktan sonra VAM'nın dikey hızı 2m/sn olmaktadır.Öyleyse 6m/sn'lik hız ne oldu?Tekniksel hataları bir tarafa bırakırsak kayıpta en büyük etken kas elastikiyeti olarak karşımıza çıkar.OZOLIN kasların gerilme kuvvetinin ve hızının artırılmasıyla kas elastikiyeti sonucu oluşacak kayıplar minimuma  indirilir der.

       Sıçrama hareketi tamamen sporcunun kontrolü altındadır.Sporcu sıçrama noktasına isterse hızlı isterse yavaş basar. Sıçrama bacağında gerekli eforu kendi istemiyle yaratır.DAYATCHKOV (Dayackof) sıçrama yalnızca bacak kuvveti değildir, sıçrama tamamıyla koordinasyondur der. Sıçrama ayağındaki diz ve bilek eklemlerinin enerjik ekstensiyonu,savurma bacağının (serbest bacak harekete katılış formu ve hızı ,kolların salınım hızı, omuzların yükseltilerek tüm gövdenin yukarıya ekstensiyonu birbirleriyle koordineli olarak yapılmadıkça sıçrama etkisizdir.

      Biyomekanikte uçuş anında VAM çıktığı yüksekliğinin dikey hıza (yerden kopuş hızı)bağlıdır. H=v2/2g ile formülize edilir. Burada H uçuş yüksekliğini,V=dikey hızı, g=yerçekimini ifade eder.Yer çekimi için sabit sayı 9.81m/sn'dir. Atlayışta dikey hız ise V=2h/t ile formülize edilmektedir. V=yüksekçinin dikey hızını,h=sıçrama hareketinin başlangıcından sonuna kadar VAM'nın kat ettiği yüksekliği,t=sıçrama süresini ifade eder.

 

 

       Daha evvelki bölümlerde VAM'nın dikey hızını belirleyici nedenleri sıralarken savurma bacağından ve savurma bacağıyla koordineli olarak katılan kollardan bahsetmiştim. Bu iki etkenin dikey hızı arttırıcı olarak katkıları %25-30 dolaylarındadır. Bu katkıda oldukça hatırı sayılır bir katkıdır. Bilindiği gibi VAM'ı vücudun denge noktasıdır. Vücut hareket halinde iken sürekli olarak yer değiştirir. Şekil- 13'te görülen sporcu sağ kolunu yana doğru uzattığında VAM'ı eskiye oranla 1 cm yükselerek sağa kayar. Her iki kol yana yere paralel olarak açıldığında VAM aynı doğrultuda 4 cm yukarı kalkar. Şayet her iki kol başın üstünde gergin olarak yan yana getirilirse VAM eskiye oranla gene aynı doğrultuda 6 cm yukarıya kalkar. Tüm bunlara ek olarak göstergeli bir terazi üzerinde durduğumuz zaman göstergeden okuduğumuz değer kendi vücut ağırlığımızdır. Şayet kolları hız geriden öne yukarıya savurursak göstergedeki değerin kısa bir an arttığını görürüz. Yüksek atlama da kolların yaptığı bu hareket sonucu1; sıçrama anında yere tatbik edilen artar 2; ağırlık merkezine ilave bir yükselti kazandırılır. Bundan önceki bölümlerde anlatılan etkenler birleştiğinde yatay dikeye daha az kayıpsız, yani daha hızlı aktarılacak bunun doğal sonucu olarak ta atlanılan yükseklik artacaktır.               

 

KAYNAKLAR

1.DEPANA.J.Track technique,biomechanical Analysis of the Fosbury Flop,sh;3307-3333,ındiana 1988.

2.DAYACHKOV.V.M. Fosbury Flop track technique.sh.1067 ındiana,1968.

3.LEVİS R.The physics of human movement sh.31,1968.

4.SCMOLINSKY R.L. Track and Field Sportverlag,berlin,1982

 

Yayına Hazırlayan : Elif YÜKSEL